Ben Sinek Öldürmüyorum
Entomoloji; veteriner fakültesinde, böceklerin anatomilerinin, fizyolojilerinin, sebep oldukları hastalıkların işlendiği dersti. Ne var ki, böceklerin yaradılış hikmetlerini düşünmeden derslerimizi tamamlıyor ve öğle yemeği için yemekhaneye koşuyorduk. Üstelik 'Yahu bu ders öğle yemeği öncesine konur mu, midemiz bulanıyor!' şeklinde hayıflanıyorduk. Tâ ki karasineklerin anlatıldığı derse kadar... O gün anlatılanları evde başka kitaplardaki bilgilerle zenginleştirdikten sonra, derslerde anlatılanlara hikmet gözlüğüyle bakar olmuştum. Sinekler anatomik yapıları ve maharetleriyle bizlere âdeta ders veriyordu.
SİNEKLERİN UÇUŞ TEKNİKLERİNDEKİ HARİKULÂDELİK
Sinek, 'akrobatik uçuş ustası' olarak nitelendirilebilecek pek çok hareket gerçekleştirmektedir. Sahip olduğu alıcı moleküller (reseptörler) vasıtasıyla rüzgârın şiddet ve yönüne göre kalkış açısını tespit etmektedir. Çok kısa bir zaman zarfında gerçekleşen bu hesaplama işlemini müteakip, bulundukları yerden dikey olarak hızlı bir şekilde havalanabilen bu hayvanların hızı, saatte 10 kilometreye kadar ulaşabilmektedir.
Sinekler, birbirlerinden bağımsız da hareket edebilen iki kanada sahip kılınmıştır. Bu kanatlar, uçuş esnasında tek eksen üzerinde gidip gelir. Kanatların karın bölgesi ile yaptıkları açılar arasında bir eşitsizlik, sineğin uçmasına mâni olacaktır. Ne var ki yaradılışları gereği hiçbir zaman bu menfi duruma rastlanılmamakta ve kanatların ahenkli bir çırpınışı söz konusu olmaktadır!
El ayalarımızı başımızın üzerinde birleştirelim ve sonra aşağı indirerek her iki bacağımızın yanına getirelim. Acaba bir saniyede bu hareketi kaç defa yapabiliriz? İki, üç -hadi çok serisinizdir- dört diyelim. Sinekler aynı sürede, yüzlerce kere kanat çırpma kabiliyetine sahip kılınmıştır. Bu seri hareketlerin hikmeti vardır. Kanatların yüzeyleri ve başın arka kısmı, hava akımlarını ve mekanik baskıları hissedebilen ve uçuş ile alâkalı bilgilerin beyne iletilmesine vesile olan hassas kıllarla donatılmıştır. Uçuş sırasında vücut yüzeyine ve kanatlara yönelik hava akımlarının arzulanmayan tesirleri, üzerlerinde alıcı bulunduran bu kıllar vasıtasıyla önceden hissedilir. Dolayısıyla beyinden gelen sinyallere göre kanatlar çalıştırılır. Bu sayede sinek, kendisine karşı bir hava perdesi (sinekliğe benzer) oluşturan hava akımını hemen tespit eder ve çoğu defa uçup kurtulur. Bazen de hava direncinin kanatlar üzerindeki menfi tesirlerini bertaraf edebilmek maksadıyla, kanatlarını saniyede yüzlerce kere çırpar. Bu alıcılar ve seri kanat hareketleri olmasaydı, hava akımı âdeta kanat üzerine yapışacak ve sinek uçamayacaktı.
DAĞCILARA MEYDAN OKUYOR
Sinek bir odanın dört duvarında, tavanında ve hattâ cam gibi kaygan yüzeyler üzerinde rahatlıkla hareket ederek dağcılara meydan okumaktadır. Peki, bu işin sırrı nedir? Yerçekimine yenik düşmeden tavan üzerinde hareketsiz kalabilmesi ve yürüyebilmesi, sahip kılındığı donanımlar vasıtasıyla olmaktadır. Sineklerin bacaklarının son kısmı çengel şeklindedir ve çengellerinin uç bölümü, çok küçük vantuzlarla donatılmıştır. Sinekler bir yüzeye temas ettiklerinde, bu vantuzlardan yapışkan bir sıvı salgılanır. Salgılanan sıvı vasıtasıyla sinek tavana asılı kalabilir. Tavana doğru yaklaştığında bacaklarını öne doğru uzatır ve geldiği yönün tam aksine doğru bir takla atarak, tavan yüzeyine karın-üstü tutunur.
SİNEK GÖZÜNDEKİ MUHTEŞEM MİMARİ
8.000 parça ihtiva eden bir yap-bozu, bir saniye içinde eksik parça bırakmadan tamamlayabilir misiniz? İmkânsız; ama birleştirdiğinizi tasavvur edelim. Bu yap-bozu birkaç milimetrelik bir alana sığdırabilir misiniz? Akıl sahibi insanın bu teste muvaffak olabilmesi söz konusu değildir. Hâlbuki odalarımızda âdeta 'Bana ihsan edilen maharetlerde Allah'ın isimlerinin yansımalarına bakın ve başıboş yaratılmadığımı idrak edin.' şeklinde mesaj veren sinek, gözlerini her kullandığında, bu harikulâde görme işlemini gerçekleştirir. İlim adamlarına çeşitli teknolojik cihazların geliştirilmesi için ilham kaynağı olur.
Bilgisayar ekranı, bardak gibi yerlerde sabit durabilen sinek, başını ön ayakları arasına alıp temizlenir. Bu sırada kafasını sağa sola, alta ve üste doğru hareket ettirir. Ne var ki, güneş ışığı altında renk renk desenler çizen sineğin, hayret verici gözleri olduğunun farkında değilizdir. Sineğin gözleri, 8.000'e yakın gözcük (ommatidium) ihtiva eden mükemmel bir görme sistemi hâlinde yaratılmıştır. Her bir gözcük tarafından farklı bölgeler görülebilmekte ve görüntüler beyinde bir araya getirildikten sonra, görüntünün bütünü teşekkül etmektedir. Bal peteğini andıran altıgen yapıdaki bu gözcükler vasıtasıyla sinek 2 milimetre kadar yakınını ve hattâ arka tarafını bile görebilmektedir. Her bir optik birimin Allah (celle celâluhu) tarafından altıgen şeklinde tanzim edilmesi sebebiyle, gözcükler en ekonomik şekilde yerleşebilmekte ve aralarda boşluk olmaması sebebiyle, görüntüde netlik bozulmamaktadır. İnsan gözü ile kıyaslandığında, görme hızı takriben 4–10 kat fazladır. Petek göz veya bileşik göz olarak da adlandırabileceğimiz gözleri sayesinde sinekler, bizim göremediğimiz ultraviyole tayfını da görebilmekte ve bu sayede loş ortamlarda düşmanlarından kolayca kaçabilmektedir.
Sineklerin ilim adamlarını en çok şaşırtan özelliklerinden biri, şimdiye kadar anlatılan karmaşık hareketleri, son derece az sayıda nörondan meydana gelen bir sinir sistemini kullanarak nasıl gerçekleştirdikleridir. Biyolog Michael Dickinson hayretini şöyle ifade etmektedir: "Her deney yaptığımızda, küçük ebatlardaki sinir sisteminin, bütün bunları nasıl yapabildiğini düşünüyoruz."
VÜCUT YÜZEYLERİNDEKİ HAVA DELİKLERİ
Sinekler uçuş sırasında fazla miktarda enerji harcar. Enerji ihtiyacının tedarik edilebilmesi için düzenli bir oksijen temini söz konusudur. Sinek bir yere konduğunda, karın kaslarının kasılmasıyla hava içeriye alınır. Uçuş esnasında ise hava içeriye, kanatların seri hareketleriyle girer. Sineklerin vücutlarını örten kitin tabakasındaki gözeneklerden giren hava, küçük kanalcıklar vasıtasıyla hücrelere iletilir.
SAKIN SİNEKLERİ ÖLDÜRMEYİNİZ
Sinekler koku reseptörleriyle besinlerin yerini tayin ederler. Bundan dolayı havada uçan sinek, kolayca tespit ettiği besin kaynakları üzerine konar. Tat alma organı, besinin sinek için ideal bir kaynak olup olmadığının tespit edilmesine aracılık eder. Genellikle kullandıkları besin kaynakları, insan gıdaları, çöp artıkları ve pisliktir. Karasineğin ağzının içinde iki tüpçük bulunur. Bu tüpçüklerden biriyle sıvı yiyecekleri emer; diğeriyle de içinde enzimler ihtiva eden tükürük, besin kaynağı üzerine boşaltılır ve sindirim kolaylaştırılır. Sinek, çok sevdiği sert yiyecekleri sıvı hâle dönüştürmek için bol miktarda tükürük salgılar.
Pislikleri ve çöplükleri beslenme kaynağı olarak kullanan sinekler, hastalık yayan bir canlı olarak düşünülür. Hâlbuki bu büyük bir yanılgıdır. Çünkü kendilerine temizlik görevi verilen sinekler, hakikatte ekosistemin sağlık memurlarıdır. Gıdalarını alırken mikroorganizmaları da yiyerek onları tesirsiz hâle getirir; sahip oldukları sindirim enzimleri, sineklerin bu ehemmiyetli vazifeyi îfa etmesinde rol oynar. Diğer yandan sinekler kendilerini de temizleyebilen canlılardır. Bu itibarla sineklerin öldürülmesinin ne derece vahim bir hâdise olduğu unutulmamalıdır.
SİNEKLERDE ÜREME
Karasinekler çok hızlı üreyen hayvanlardır. Uygun nem ve sıcaklıkta takriben 10 saat gibi kısa bir sürede yumurtalar açılmaya başlar. Lârva (kurtcuklar) sıvı maddelerle beslenirken, katı yiyeceklerin sıvı hâle dönüştürülebilmesi için üzerlerinde yaşayan bakterilere ihtiyaç duyarlar. Bu maksatla sineğin sindirim sisteminden bakterilerin çoğunu yok edebilecek bir asit salgılanır. Böylece sinek mikroptan arınmış bir şekilde uçabilir hâle gelir. Tek sinek, bir seferde takriben 100'ün üstünde, hayatı boyunca da 600 ila 1.000 arasında yumurta bırakabilmektedir. Üç gün içerisinde yeniden yumurtlayabilmektedir.
Sineklerin ekosistemdeki yeri hakkındaki bilgiler, sadece bunlardan ibaret değildir ve bu konuda daha tespit edilebilecek pek çok hikmet söz konusu olabilir. Netice olarak; sineklerin baş döndüren hususiyetlere sahip akrobatik uçuş ustaları oldukları şüphesizdir. Bize sağladığı faydalar sebebiyle sinek düşmanlığını bırakmalı ve onların maharetlerine bakarak tefekkür etmeliyiz.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Entomoloji; veteriner fakültesinde, böceklerin anatomilerinin, fizyolojilerinin, sebep oldukları hastalıkların işlendiği dersti. Ne var ki, böceklerin yaradılış hikmetlerini düşünmeden derslerimizi tamamlıyor ve öğle yemeği için yemekhaneye koşuyorduk. Üstelik 'Yahu bu ders öğle yemeği öncesine konur mu, midemiz bulanıyor!' şeklinde hayıflanıyorduk. Tâ ki karasineklerin anlatıldığı derse kadar... O gün anlatılanları evde başka kitaplardaki bilgilerle zenginleştirdikten sonra, derslerde anlatılanlara hikmet gözlüğüyle bakar olmuştum. Sinekler anatomik yapıları ve maharetleriyle bizlere âdeta ders veriyordu.
SİNEKLERİN UÇUŞ TEKNİKLERİNDEKİ HARİKULÂDELİK
Sinek, 'akrobatik uçuş ustası' olarak nitelendirilebilecek pek çok hareket gerçekleştirmektedir. Sahip olduğu alıcı moleküller (reseptörler) vasıtasıyla rüzgârın şiddet ve yönüne göre kalkış açısını tespit etmektedir. Çok kısa bir zaman zarfında gerçekleşen bu hesaplama işlemini müteakip, bulundukları yerden dikey olarak hızlı bir şekilde havalanabilen bu hayvanların hızı, saatte 10 kilometreye kadar ulaşabilmektedir.
Sinekler, birbirlerinden bağımsız da hareket edebilen iki kanada sahip kılınmıştır. Bu kanatlar, uçuş esnasında tek eksen üzerinde gidip gelir. Kanatların karın bölgesi ile yaptıkları açılar arasında bir eşitsizlik, sineğin uçmasına mâni olacaktır. Ne var ki yaradılışları gereği hiçbir zaman bu menfi duruma rastlanılmamakta ve kanatların ahenkli bir çırpınışı söz konusu olmaktadır!
El ayalarımızı başımızın üzerinde birleştirelim ve sonra aşağı indirerek her iki bacağımızın yanına getirelim. Acaba bir saniyede bu hareketi kaç defa yapabiliriz? İki, üç -hadi çok serisinizdir- dört diyelim. Sinekler aynı sürede, yüzlerce kere kanat çırpma kabiliyetine sahip kılınmıştır. Bu seri hareketlerin hikmeti vardır. Kanatların yüzeyleri ve başın arka kısmı, hava akımlarını ve mekanik baskıları hissedebilen ve uçuş ile alâkalı bilgilerin beyne iletilmesine vesile olan hassas kıllarla donatılmıştır. Uçuş sırasında vücut yüzeyine ve kanatlara yönelik hava akımlarının arzulanmayan tesirleri, üzerlerinde alıcı bulunduran bu kıllar vasıtasıyla önceden hissedilir. Dolayısıyla beyinden gelen sinyallere göre kanatlar çalıştırılır. Bu sayede sinek, kendisine karşı bir hava perdesi (sinekliğe benzer) oluşturan hava akımını hemen tespit eder ve çoğu defa uçup kurtulur. Bazen de hava direncinin kanatlar üzerindeki menfi tesirlerini bertaraf edebilmek maksadıyla, kanatlarını saniyede yüzlerce kere çırpar. Bu alıcılar ve seri kanat hareketleri olmasaydı, hava akımı âdeta kanat üzerine yapışacak ve sinek uçamayacaktı.
DAĞCILARA MEYDAN OKUYOR
Sinek bir odanın dört duvarında, tavanında ve hattâ cam gibi kaygan yüzeyler üzerinde rahatlıkla hareket ederek dağcılara meydan okumaktadır. Peki, bu işin sırrı nedir? Yerçekimine yenik düşmeden tavan üzerinde hareketsiz kalabilmesi ve yürüyebilmesi, sahip kılındığı donanımlar vasıtasıyla olmaktadır. Sineklerin bacaklarının son kısmı çengel şeklindedir ve çengellerinin uç bölümü, çok küçük vantuzlarla donatılmıştır. Sinekler bir yüzeye temas ettiklerinde, bu vantuzlardan yapışkan bir sıvı salgılanır. Salgılanan sıvı vasıtasıyla sinek tavana asılı kalabilir. Tavana doğru yaklaştığında bacaklarını öne doğru uzatır ve geldiği yönün tam aksine doğru bir takla atarak, tavan yüzeyine karın-üstü tutunur.
SİNEK GÖZÜNDEKİ MUHTEŞEM MİMARİ
8.000 parça ihtiva eden bir yap-bozu, bir saniye içinde eksik parça bırakmadan tamamlayabilir misiniz? İmkânsız; ama birleştirdiğinizi tasavvur edelim. Bu yap-bozu birkaç milimetrelik bir alana sığdırabilir misiniz? Akıl sahibi insanın bu teste muvaffak olabilmesi söz konusu değildir. Hâlbuki odalarımızda âdeta 'Bana ihsan edilen maharetlerde Allah'ın isimlerinin yansımalarına bakın ve başıboş yaratılmadığımı idrak edin.' şeklinde mesaj veren sinek, gözlerini her kullandığında, bu harikulâde görme işlemini gerçekleştirir. İlim adamlarına çeşitli teknolojik cihazların geliştirilmesi için ilham kaynağı olur.
Bilgisayar ekranı, bardak gibi yerlerde sabit durabilen sinek, başını ön ayakları arasına alıp temizlenir. Bu sırada kafasını sağa sola, alta ve üste doğru hareket ettirir. Ne var ki, güneş ışığı altında renk renk desenler çizen sineğin, hayret verici gözleri olduğunun farkında değilizdir. Sineğin gözleri, 8.000'e yakın gözcük (ommatidium) ihtiva eden mükemmel bir görme sistemi hâlinde yaratılmıştır. Her bir gözcük tarafından farklı bölgeler görülebilmekte ve görüntüler beyinde bir araya getirildikten sonra, görüntünün bütünü teşekkül etmektedir. Bal peteğini andıran altıgen yapıdaki bu gözcükler vasıtasıyla sinek 2 milimetre kadar yakınını ve hattâ arka tarafını bile görebilmektedir. Her bir optik birimin Allah (celle celâluhu) tarafından altıgen şeklinde tanzim edilmesi sebebiyle, gözcükler en ekonomik şekilde yerleşebilmekte ve aralarda boşluk olmaması sebebiyle, görüntüde netlik bozulmamaktadır. İnsan gözü ile kıyaslandığında, görme hızı takriben 4–10 kat fazladır. Petek göz veya bileşik göz olarak da adlandırabileceğimiz gözleri sayesinde sinekler, bizim göremediğimiz ultraviyole tayfını da görebilmekte ve bu sayede loş ortamlarda düşmanlarından kolayca kaçabilmektedir.
Sineklerin ilim adamlarını en çok şaşırtan özelliklerinden biri, şimdiye kadar anlatılan karmaşık hareketleri, son derece az sayıda nörondan meydana gelen bir sinir sistemini kullanarak nasıl gerçekleştirdikleridir. Biyolog Michael Dickinson hayretini şöyle ifade etmektedir: "Her deney yaptığımızda, küçük ebatlardaki sinir sisteminin, bütün bunları nasıl yapabildiğini düşünüyoruz."
VÜCUT YÜZEYLERİNDEKİ HAVA DELİKLERİ
Sinekler uçuş sırasında fazla miktarda enerji harcar. Enerji ihtiyacının tedarik edilebilmesi için düzenli bir oksijen temini söz konusudur. Sinek bir yere konduğunda, karın kaslarının kasılmasıyla hava içeriye alınır. Uçuş esnasında ise hava içeriye, kanatların seri hareketleriyle girer. Sineklerin vücutlarını örten kitin tabakasındaki gözeneklerden giren hava, küçük kanalcıklar vasıtasıyla hücrelere iletilir.
SAKIN SİNEKLERİ ÖLDÜRMEYİNİZ
Sinekler koku reseptörleriyle besinlerin yerini tayin ederler. Bundan dolayı havada uçan sinek, kolayca tespit ettiği besin kaynakları üzerine konar. Tat alma organı, besinin sinek için ideal bir kaynak olup olmadığının tespit edilmesine aracılık eder. Genellikle kullandıkları besin kaynakları, insan gıdaları, çöp artıkları ve pisliktir. Karasineğin ağzının içinde iki tüpçük bulunur. Bu tüpçüklerden biriyle sıvı yiyecekleri emer; diğeriyle de içinde enzimler ihtiva eden tükürük, besin kaynağı üzerine boşaltılır ve sindirim kolaylaştırılır. Sinek, çok sevdiği sert yiyecekleri sıvı hâle dönüştürmek için bol miktarda tükürük salgılar.
Pislikleri ve çöplükleri beslenme kaynağı olarak kullanan sinekler, hastalık yayan bir canlı olarak düşünülür. Hâlbuki bu büyük bir yanılgıdır. Çünkü kendilerine temizlik görevi verilen sinekler, hakikatte ekosistemin sağlık memurlarıdır. Gıdalarını alırken mikroorganizmaları da yiyerek onları tesirsiz hâle getirir; sahip oldukları sindirim enzimleri, sineklerin bu ehemmiyetli vazifeyi îfa etmesinde rol oynar. Diğer yandan sinekler kendilerini de temizleyebilen canlılardır. Bu itibarla sineklerin öldürülmesinin ne derece vahim bir hâdise olduğu unutulmamalıdır.
SİNEKLERDE ÜREME
Karasinekler çok hızlı üreyen hayvanlardır. Uygun nem ve sıcaklıkta takriben 10 saat gibi kısa bir sürede yumurtalar açılmaya başlar. Lârva (kurtcuklar) sıvı maddelerle beslenirken, katı yiyeceklerin sıvı hâle dönüştürülebilmesi için üzerlerinde yaşayan bakterilere ihtiyaç duyarlar. Bu maksatla sineğin sindirim sisteminden bakterilerin çoğunu yok edebilecek bir asit salgılanır. Böylece sinek mikroptan arınmış bir şekilde uçabilir hâle gelir. Tek sinek, bir seferde takriben 100'ün üstünde, hayatı boyunca da 600 ila 1.000 arasında yumurta bırakabilmektedir. Üç gün içerisinde yeniden yumurtlayabilmektedir.
Sineklerin ekosistemdeki yeri hakkındaki bilgiler, sadece bunlardan ibaret değildir ve bu konuda daha tespit edilebilecek pek çok hikmet söz konusu olabilir. Netice olarak; sineklerin baş döndüren hususiyetlere sahip akrobatik uçuş ustaları oldukları şüphesizdir. Bize sağladığı faydalar sebebiyle sinek düşmanlığını bırakmalı ve onların maharetlerine bakarak tefekkür etmeliyiz.
baba ellerine saglik
