Trakya'daki tarih öncesi anıtların arasında en görsel ve ilginç olanları levha halindeki iri taş bloklardan yapılan megalitik anıtlardır. Trakya'da geçitli mezar-dolmenler ve dikilitaşlar menhirler olmak üzere iki tür megalitik anıt vardır. Avrasya'nın çeşitli yerlerinde ilginç bir dağılımı olan bu tür anıtların tarihlendirilmesi ve birbirleri ile olan ilişkileri çok tartışmalıdır. Megalitik anıtlar Trakya'nın kuzeyinde, Edirne-Kırklareli'nin Yıldız dağlık bölgesinde görülür. Dolmen olarak tanımlanan ve yerel olarak "kapaklıkaya" olarak adlandırılan anıtlar dik olarak konan büyük taş blokların üstlerinin aynı tür taş kapatılması ile oluşur. Bunların bir arka odası, bir orta odası ve bir ön giriş kısmı vardır. Odaların önünü kapatan taşta da "ruh deliği" olarak tanımlanan değirmi bir açıklık vardır. Bugün çoğu açıkta olan bu anıtların etrafında bir çevre duvarları ve çoğunun da üzerinde, taşlardan oluşan bir tepeciğin olduğu bilinmektedir. Mezar olarak kullanılan anıtlar MÖ 12. yüzyılda yapılmaya başlanmış, bazıları ikinci kullanım ile 7. yüzyıla kadar gelmiştir. Megalitler ile birlikte bulunan çanak çömlek, ip baskı ya da oluk bezemeli, koyu renkli kaplardır. Bunlarla birlikte, az da olsa maden alet ve takılar da bulunmaktadır
Dolmenler çeşitli şekiller gösterirler:
Basit Dolmen: Ayakta duran iki veya birkaç taşın üstünde, yatık durumdaki büyük bir taştan oluşur. Bu ilkel dolmen, bazen bir tümülüs ile örtülüdür.
Kubbeli Dolmen: Bu tip dolmende, harçsız taşlarla örtülmüş ve kilit taşıyla kapanmış bir kubbe görülür. Yunanistan'da "Tolos" denilen bu tür inşaata, Fransa ve İrlanda'da bugün dahi çoban kulübeleri arasında rastlanmaktadır.
Örtülü Koridor : Son çağ dolmenlerinin hepsi bu türdedir. Bütün anıt, üstü örtülü bir geçitten ibarettir. Bunun bazı kısımları delikli bir taşla ayrılır ve bazılarında rölyeflere rastlanır (Rölyef, kabartma olup, heykel sanatının bir çeşididir. Bir figürün çıkıntıları, derin bir şekilde zemine bağlı olarak çıkarılmışsa "yüksek rölyef", eğer çıkıntılar hafif bir biçimde belirtilmişse "alçak rölyef" adını alır).
Gaziantep Yavuzeli Dolmen mezarlar hakkında:
Gaziantep Yavuzeli İlçesinde bulunan Dolmen mezarları, Yavuzeli-Araban yolunun batısında, biri Ballık Köyünde diğerleri ise Küçük Karakuyu Köyünün sınırları içerisinde bulunmaktadır. Yöre köylüleri tarafından “gavrikul (delikli taş)” olarak adlandırılan dolmen mezarları yaklaşık 650m. yükseklikten başlayarak 850 metreye kadar arazideki yayılımlarını sürdürmektedir.
Dolmenlerin yayıldığı bu coğrafi alan Karadağ’ın eteklerindeki kireçtaşı tepeliklerdir. Kalker yapılı arazide yapılan çalışmalar sırasında toplam 26 tane dolmen mezar tespit edilmiştir. Gaziantep dolmenlerinde ayakta kalan parçalar daha çok yan yana konulan iki blok taş ve bunların üstündeki bir blok taş olmak üzere üç adet yassı blok taştan ibarettir. Dolmenlerin içi taşlarla doludur.Dolmenlerden birinin ölçüleri yükseklik:1.90m uzunluğunda 3.40m eni 2.20m.dir.
Gaziantep dolmen mezarlarının mimarisine baktığımızda, Adıyaman Kargalı dolmenleri gibi dörtgen podyum üzerinde, dolmen örtüsünün biçimi ve oda biçimi ile taşların kabalığı, boyutları açısından Levant bölgesinin Akdeniz özelliğini taşımakta, İsrail dolmenleri ile de benzerlikler göstermektedir. Bu eserlerin Levant dolmenleri gibi, Bronz Çağı toplumlarınca yapıldığı sanılmaktadır.
Dolmenler çeşitli şekiller gösterirler:
Basit Dolmen: Ayakta duran iki veya birkaç taşın üstünde, yatık durumdaki büyük bir taştan oluşur. Bu ilkel dolmen, bazen bir tümülüs ile örtülüdür.
Kubbeli Dolmen: Bu tip dolmende, harçsız taşlarla örtülmüş ve kilit taşıyla kapanmış bir kubbe görülür. Yunanistan'da "Tolos" denilen bu tür inşaata, Fransa ve İrlanda'da bugün dahi çoban kulübeleri arasında rastlanmaktadır.
Örtülü Koridor : Son çağ dolmenlerinin hepsi bu türdedir. Bütün anıt, üstü örtülü bir geçitten ibarettir. Bunun bazı kısımları delikli bir taşla ayrılır ve bazılarında rölyeflere rastlanır (Rölyef, kabartma olup, heykel sanatının bir çeşididir. Bir figürün çıkıntıları, derin bir şekilde zemine bağlı olarak çıkarılmışsa "yüksek rölyef", eğer çıkıntılar hafif bir biçimde belirtilmişse "alçak rölyef" adını alır).
Gaziantep Yavuzeli Dolmen mezarlar hakkında:
Gaziantep Yavuzeli İlçesinde bulunan Dolmen mezarları, Yavuzeli-Araban yolunun batısında, biri Ballık Köyünde diğerleri ise Küçük Karakuyu Köyünün sınırları içerisinde bulunmaktadır. Yöre köylüleri tarafından “gavrikul (delikli taş)” olarak adlandırılan dolmen mezarları yaklaşık 650m. yükseklikten başlayarak 850 metreye kadar arazideki yayılımlarını sürdürmektedir.
Dolmenlerin yayıldığı bu coğrafi alan Karadağ’ın eteklerindeki kireçtaşı tepeliklerdir. Kalker yapılı arazide yapılan çalışmalar sırasında toplam 26 tane dolmen mezar tespit edilmiştir. Gaziantep dolmenlerinde ayakta kalan parçalar daha çok yan yana konulan iki blok taş ve bunların üstündeki bir blok taş olmak üzere üç adet yassı blok taştan ibarettir. Dolmenlerin içi taşlarla doludur.Dolmenlerden birinin ölçüleri yükseklik:1.90m uzunluğunda 3.40m eni 2.20m.dir.
Gaziantep dolmen mezarlarının mimarisine baktığımızda, Adıyaman Kargalı dolmenleri gibi dörtgen podyum üzerinde, dolmen örtüsünün biçimi ve oda biçimi ile taşların kabalığı, boyutları açısından Levant bölgesinin Akdeniz özelliğini taşımakta, İsrail dolmenleri ile de benzerlikler göstermektedir. Bu eserlerin Levant dolmenleri gibi, Bronz Çağı toplumlarınca yapıldığı sanılmaktadır.
