ORTODOKS ALEMİNİN İLK KİLİSESİ
Aksaray - Güzelyurt ilçesinin Aşağı mahallesinde bulunmaktadır. Andreades ve Akaklades’in belirttiğine göre bu kilise büyük Teodoslus tarafından M.S 385 yılında yaptırılmıştır. Akaklades, kilisenin üç kapısından birinin üzerindeki Kitabede “Bu haç kişisel, Bizans İmparatoru Theodoslus tarafından inşa edilmiştir. İmparator, Gregorios Naziazrızos ell ile de kutsal hacın bir parçasını kiliseye hediye etmiştir.” Cümlelerini okuyabildiğini, daha başka yazılarda olduğunu, fakat bunların okunmasının mümkün olmadığını yazmaktadır.
Kapalı Yunan Hacı tipine ait bu kilisenin plan şeması sonradan yapılan ilavelerle değişikliğe uğramıştır. Apsis kısmında görülen kalıntı eski yapının parçasıdır.
Kilisenin yapıldığı 385 yılından sonra önemli değişikler geçirdiği anlaşılmaktadır. En önemli değişik ise 1835 yılındaki restorasyon sırasında olmuştur. Aya Grerorios kilisenin tamiri için İstanbul ‘ da yaşayan Rumlar tarafından saraya yapılan baskılar sonucu 1834 yılında bir fermen çıkarılarak, özel izin alınmıştır. 1835 yılında kilisenin plan şemasında büyük değişiklikler yapılmış ve kapalı Yunan Hacı tipinden.3 nefil, kubbeli bazllika tipine geçilmiştir.
Andreades’in belirttiğine göre kilisenin kitabesinde “Aya Gregorios Theologos’un bu kutsal kilisesi Kellivar’lı hristiyanların yardımıyla ve mimar Gregorios Madenci tarafından 1835 yılında tamir edilmiştir.” Cümlesi yer almaktadır. Bu kitabenin yazılarını silmek suretiyle yazıldığı iddia edilmektedir. Bu da 385 yılındaki kitabe olsa gerekir. Kilisenin giriş kapısı üzerinde yazılı bulunan 1896 tarihi büyük bir olasılıkla narteksin kapatılması sırasında yazılmıştır.
Aya Gregorios Theologos kilisesi 1924 yılından sonra camiye çevrilmiştir. 15 metre yüksekliğinde olan çan kulesi tuğla ile örtülerek minare haline getirilmiş, dış cephede hiçbir değişiklik yapılmamıştır. Kilisenin iç kısmında duvarlarda bulunan Fresklerin ve bezemelerin üstleri kireç badana ile kapatılmış, ikonastas’i yerinden sökülmüş,güney duvarına yani şimdiki mihrabın bulunduğu duvara yerleştirilmiştir. Üstgelen ve ambon bugün ki yerinde mevcuttur. Freskler görünmediklerinden değerleri hakkında pek fikir elde edilememektedir. Gelver’i Rumların anlattıklarına göre, kilisenin kuzey duvarında İsa’nın Platus tarafından mahkemesi, çarmıha geriliş sahnesi, apsis kısmında Aziz Gregorios’un Aziz Anthanaslus’un, Aziz Baseus’un ve Kyrillos’un tasfirleri bulunmaktadır.
Odessatda yaptırılmış kilisenin çanını,kandillerini, avizelerini, üzerlerinde kitabeler bulunan cam bardaklar, İsa, Meryem, Üç baş Rahipve vaftizci Yahya’ya ait ikonaları, üzerlerinde Rusça kitabe bulunan muhafazalar içinde, kutsal haçları parçayı da alıp yanlarında götürmüşlerdir.
Rott, Aya Gregorios Theologos kilisesinde bulunan değerli kutsal emenetlerin bazılarının Tzimiskes devrinde (969-976) kaldığını yazmaktadır.
Bahçenin kuzeyinde kilisenin misafirhanesi bulunmaktadır. Ayrıca burada kilisenin heyeti toplanır bölgeyi ilgilendiren sorunlar görüşülürdü. Devlet ileri gelenleri, bölgenin başrahipleri bu yöreden geçtiğinde misafirhanede kalırlardı. Bunların yanı sıra güncel sorunlarda burada görüşülür, evlilik işlemleri burada çözümlenirdi. Misafirhanenin alt katında buğday, yağ depoları, bahçede fırın bulunmaktadır. Ayrıca doğu da kilisenin papazının oturduğu eve yer almaktadır. Yine bu devirde bahçenin güneyinde zengin Gelverilerinin mezarlığı alır. Güney doğusunda ise 35 basamak merdivenle inilen yer altı suyu “Ayazma’sı” bulunmaktadır.
Aksaray - Güzelyurt ilçesinin Aşağı mahallesinde bulunmaktadır. Andreades ve Akaklades’in belirttiğine göre bu kilise büyük Teodoslus tarafından M.S 385 yılında yaptırılmıştır. Akaklades, kilisenin üç kapısından birinin üzerindeki Kitabede “Bu haç kişisel, Bizans İmparatoru Theodoslus tarafından inşa edilmiştir. İmparator, Gregorios Naziazrızos ell ile de kutsal hacın bir parçasını kiliseye hediye etmiştir.” Cümlelerini okuyabildiğini, daha başka yazılarda olduğunu, fakat bunların okunmasının mümkün olmadığını yazmaktadır.
Kapalı Yunan Hacı tipine ait bu kilisenin plan şeması sonradan yapılan ilavelerle değişikliğe uğramıştır. Apsis kısmında görülen kalıntı eski yapının parçasıdır.
Kilisenin yapıldığı 385 yılından sonra önemli değişikler geçirdiği anlaşılmaktadır. En önemli değişik ise 1835 yılındaki restorasyon sırasında olmuştur. Aya Grerorios kilisenin tamiri için İstanbul ‘ da yaşayan Rumlar tarafından saraya yapılan baskılar sonucu 1834 yılında bir fermen çıkarılarak, özel izin alınmıştır. 1835 yılında kilisenin plan şemasında büyük değişiklikler yapılmış ve kapalı Yunan Hacı tipinden.3 nefil, kubbeli bazllika tipine geçilmiştir.
Andreades’in belirttiğine göre kilisenin kitabesinde “Aya Gregorios Theologos’un bu kutsal kilisesi Kellivar’lı hristiyanların yardımıyla ve mimar Gregorios Madenci tarafından 1835 yılında tamir edilmiştir.” Cümlesi yer almaktadır. Bu kitabenin yazılarını silmek suretiyle yazıldığı iddia edilmektedir. Bu da 385 yılındaki kitabe olsa gerekir. Kilisenin giriş kapısı üzerinde yazılı bulunan 1896 tarihi büyük bir olasılıkla narteksin kapatılması sırasında yazılmıştır.
Aya Gregorios Theologos kilisesi 1924 yılından sonra camiye çevrilmiştir. 15 metre yüksekliğinde olan çan kulesi tuğla ile örtülerek minare haline getirilmiş, dış cephede hiçbir değişiklik yapılmamıştır. Kilisenin iç kısmında duvarlarda bulunan Fresklerin ve bezemelerin üstleri kireç badana ile kapatılmış, ikonastas’i yerinden sökülmüş,güney duvarına yani şimdiki mihrabın bulunduğu duvara yerleştirilmiştir. Üstgelen ve ambon bugün ki yerinde mevcuttur. Freskler görünmediklerinden değerleri hakkında pek fikir elde edilememektedir. Gelver’i Rumların anlattıklarına göre, kilisenin kuzey duvarında İsa’nın Platus tarafından mahkemesi, çarmıha geriliş sahnesi, apsis kısmında Aziz Gregorios’un Aziz Anthanaslus’un, Aziz Baseus’un ve Kyrillos’un tasfirleri bulunmaktadır.
Odessatda yaptırılmış kilisenin çanını,kandillerini, avizelerini, üzerlerinde kitabeler bulunan cam bardaklar, İsa, Meryem, Üç baş Rahipve vaftizci Yahya’ya ait ikonaları, üzerlerinde Rusça kitabe bulunan muhafazalar içinde, kutsal haçları parçayı da alıp yanlarında götürmüşlerdir.
Rott, Aya Gregorios Theologos kilisesinde bulunan değerli kutsal emenetlerin bazılarının Tzimiskes devrinde (969-976) kaldığını yazmaktadır.
Bahçenin kuzeyinde kilisenin misafirhanesi bulunmaktadır. Ayrıca burada kilisenin heyeti toplanır bölgeyi ilgilendiren sorunlar görüşülürdü. Devlet ileri gelenleri, bölgenin başrahipleri bu yöreden geçtiğinde misafirhanede kalırlardı. Bunların yanı sıra güncel sorunlarda burada görüşülür, evlilik işlemleri burada çözümlenirdi. Misafirhanenin alt katında buğday, yağ depoları, bahçede fırın bulunmaktadır. Ayrıca doğu da kilisenin papazının oturduğu eve yer almaktadır. Yine bu devirde bahçenin güneyinde zengin Gelverilerinin mezarlığı alır. Güney doğusunda ise 35 basamak merdivenle inilen yer altı suyu “Ayazma’sı” bulunmaktadır.
