Ritüel ya da ayin denebilecek sunu törenlerinde, insanların tanrılarına olan
sükranlarını göstermeleri söz konusudur. Platon, tanrılar ve ölümsüzler arasındaki
16 Vitruvius, 1998, kitap 4, bölüm 5, s.84, Tapınak Hangi Yöne Bakmalıdır ?
17 Whycherley, 1993, s.84 ve dipnot 2
18 Sahin, 2002, s.82-83
19 Yavis, 1949, s.57
22
iliski, kutsama ve ilahilestirme ile beraber tanrı sevgisinin korunması için yapılan
her tören ritüel anlamını tasır demektedir. (Platon, Symposium, 188 b5-c2)
Estin ve Laportea göre20 sunu, kurban ya da ayinler tanrılara göre de
çesitlilik gösterir. Gökteki tanrılar için bir el ya da her ikisi göge, yeraltı tanrıları
içinse yere dönük olur. Her tanrının yegledigi kriterler farklı oldugundan, sunu
yapılan tanrıyı kurban hayvanın ile beraber hayvanın yası, cinsiyeti ve rengi ile
tanımak mümkündür. (Örnegin Apollona boga kurbanı daha fazla yapılmaktadır.)
Gökteki tanrılar için sunu sabahları, yüksek bir sunak üzerinde yapılır. Genelde
beyaz olan kurbanlık hayvanın bası yukarı kaldırılır. Rahip kurbanı parçalara ayırır,
etinden kendisi yer, kalanını inananlara dagıtır; böylece onlar da hayvanın yasamsal
gücünü edinmis olurlar. Daha önce de özelliklerine deginilen Yeraltı tanrıları içinse
kurban korkular içinde günes batarken gerçeklestirilir. Hayvan siyah olup bası
asagıda alçak bir sunak üzerinde ya da bir bir çukurda kurban edilir. Kanı topraga
akıtılır, eti adak olarak tamamen yakılır.
Bahsedilen törenlerin belirgin birtakım sartları da vardı. Örnegin, yıkanmıs ve
temiz tören giysileri giyilmesi buna bir örnektir. Genellikle mor ya da beyaz tünik
(khiton) ile beyaz bir yün bas bandı (μithra) veya taç (stefanos)
kullanılmaktaydı. Temizlik özellikle aranan bir sarttı, hatta eger mümkün ise,
törenlerden önce akarsuda yıkanılırdı.21 Yunan stilinde, baslar açık iken, Roma
stilinde rahiplerin bası, capite celato adı verilen baslık ile çevriliydi. Özellikle durus
ve tavır, dürüst, korkusuz ve dik olmalıydı. Bu tavır, tanrısal imajın durus ile
sembolize edilmesi için korunmaktaydı.22
Vitruvius de Architectura isimli eserinde sunakların törensel açıdan
konumu için sunları söylemektedir. 23 Sunaklar, doguya bakmalı ve her zaman dua
edenlerle kurban adayanların yukarıya, tanrıya dogru bakabilmeleri için tapınak
içindeki heykellerden daha asagıda yer almalıdırlar. Her biri kendi tanrısına göre
20 Estin, Laporte, 2004, s. 63
21 Burkert, 1985, s.56
22 Fairbanks, 1910,s.89
23 Vitruvius, 1998, kitap 4, bölüm 9, s.92, prg.1 (sunaklar)
23
düzenlendiginden farklı yükseklikte olurlar. Yükseklikleri söyle ayarlanmalıdır :
Jüpiter ve tüm Gök Tanrıları için mümkün oldugu kadar yüksekte, Vesta ve Toprak
Ana için alçakta yapılmalıdırlar. Bu kurallara göre sunaklar planlar hazırlanırken ya
da sonrasında ayarlanacaktır.
Yunan dilinde hiereion adı verilen kutsal sunular, çok önem verilen bir konu
idi ve birçok sartı vardı. Örnegin süslemelerde Olympos tanrıları için kullanılan ana
renk beyaz idi ve süslemelerle kurdeleler beyaz olmalıydı. Sunular çogunlukla et,
meyve, hububat, çiçek, sebze ve sunulmak istenen hayvanın sekli verilmis ekmekler
seklindeydi. Özellikle de sunu yapılan tanrının inananlarına verdigi neyse, sunulan
malzeme de o olmaktaydı. Yunanca Hestia Latince focus adı verilen sunak atesi,
saf ve μiasμa adı verilen çerçöp, kül ya da sunulan malzemelerin yanıkları ile
kirletilirse ocakta yeni bir ates yakılırdı.24
Poμpe adı verilen tören alayında; kafasının üzerinde, içinde sphagis (Lat.
secespita ya da culter ) bir bıçak bulunan sepet tasıyan, kaneForos adı verilen
rahibeler bulunmakta idi. Bazen bu sepette diger tören malzemeleri ya da ekmek
ve/veya hububat da yer almakta idi. Kandil ve tütsü yani libanotos (Lat. tus) da
çogunlukla görülmektedir Yine rahibeler, içinde kutsal su bulunan bir kase ya da
sürahi tasımakta, tören alayına çogunlukla müzik de eslik etmekteydi. Aulos adı
verilen flüt benzeri üflemeli bir çalgı ile sarkılar söylenmekteydi..25
Ayin baslangıcında perierkestai adı verilen kutsal daire olusturulur. Rahip
yani Hiereus ya da Sacerdos (Lat.) töreni yöneten kisidir ve sunagın etrafına
kutsal malzemelerin bulundugu sepet ya da kutsal suyun bulundugu kapları koyarak
tanrısına sunagın etrafındaki kutsal malzemeleri görmesi için yalvarır ve ardından su
duayı ederdi: 26
Kutsal boslugu olusturmak için daire kuruldu.
Tanrıların kutsal lütfu için sana yakarıyoruz.
24 Fairbanks, 1910, s.100-103
25 Burkert, 1985, s.56
26 Aristhophanes, Barıs, 956-7,
24
Onları, dini törenimizi gözetmeleri ve bu kutsanmıs topragı,
Isıktan duvarlarla çevirmeleri için çagırıyoruz.
Yukarıdaki gökle asagıdaki topragın birlesmesine
Olymposluların gücüyle iliski kurmamıza izin verin!
Korku ve ihtilaf hiçbir izi kalmadan bizi terketsin ve
Bu kutsal yerde barıs egemen olsun.
Bu fermanla artık söz fiile dönsün ve Eger söylendiyse aynen yapılsın.
(Lat. Sit verbum factum hoc decreto.Ut dictum est, sic statim fiat!)27
Bu kutsal sözler ile donanan tapınak, kutsal daireyi olusturan inananlar ile
beraber, bir hieron (Lat. Fanum) haline gelir. Bu islem tamamlandıgında rahip
burada kutsal olmayan ne varsa gitsin anlamına gelen su son sözleri söyler:
hkas, hkas, hste bhbhloi! (Antik Yunan dilinde)
Procul, o procul, este profani! (Latin dilindeki çevrilisi)
Ardından herkes sunak etrafında bir daire eger bu mümkün degilse yarım
daire biçiminde birlesir, rahip sırtı tapınaga dönük biçimde doguya bakar halde
sunagın sag tarafında konumlanır. Tütsü kabını tutan yardımcısı ise aynı yönde ancak
solunda ya da önünde yer alır.28
Bu asamada Burkert olanları söyle açıklamaktadır.29 Bunun ardından
arkhestai adı verilen baslangıç seramonisine geçilir. Rahip kutsal sunak atesinden
bir parça (khernips) alıp saf suya sokar ve böylece su kutsanmıs olur. Bu kutsal
suya Yunancada hudor Theion Latincede de - kutsal ates tarafından çosturulan su -
anlamına gelen aqua igne sacra inflammatta denmektedir.30 Bu suyla kutsama
kherniptesthai adını alır. Kutsanmak istenen inananlar yani khernibes (Lat.;
Lustratio) sıra ile bahsedilen suya ellerini sokmakta ve keten kumaslarda
kurulamaktadır. Bunun sonrasında, su; sunular, kutsal alan ve sunak üzerine
serpistirilir. Bu arada her katılımcı elinde fırınlanmıs hububat (oulai) ya da ekmek
27 Çogunlukla antik yazarlar tarafından aktarılan ve ritüeller sırasında okundugu söylenen bu dualar
genel olarak tüm tanrılara ithaf edilmekle beraber, farklı tanrılara farklı duaların yapıldıgı da görülür.
Ancak çalısmada genel yakarmalar ele alınmıstır.
28 Guhl-Koner, 1877, s.""İletişim Bilgisi Vermek Yasak""
29 Sahin, 2000, s.99-100
30 Burkert, 1985, s.77
25
parçası (μaza) tutmaktadır. Rahip sesizligi su sözler ile saglar: Euphμete! ya da
Lat. Favete linguis! (Kurban töreni sırasında çalgıcılar tarafından flütle müzik
çalındıgı ve kesim sırasında müzigin durduruldugu belirtilmistir.)
Ardından rahip tanrının bir simgesi önünde durur ve (örnegin tapınaklarda
tanrı heykeli ya da deniz tanrıları için deniz önünde) kollarını ona dogru uzatır. Avuç
içleri, Gök Tanrıları için yukarı dogru, Yer Tanrıları için yere dogru bakmaktadır.
Bazen dua edilen malzeme tanrının bir epiteti olabilir. Xenophon bu asamada edilen
bir duayı bize iletmektedir. 31
Deμeter Chloi (Verdure), Persefone Kori (Maiden),
Tesμoforoi (Hazine tasıyanlar) ve diger tüm Tanrılar!
Size sunulanları lütfen kabul edin çünkü siz pek çok lütufları bagıslayan ve
kehanetleri gözcüsü olmamızı saglayansınız. Sizin korumanıza maruz oldugumuz ve
himayenizi gördügümüz için tesekkür eder ve daima size döneriz. Bize verdiginiz
iyilik ve basarıların yanısıra asla ölümlüleri yüceltmedik. Simdi size yalvarıyoruz!
Ölsek de yasayacagımızı biliyoruz (yaygın olan ahiret inancı burada da söz
konusudur) ve çocuklarımız, kadınlarımız, arkadaslarımız ve diger tüm insanların
mutlulugunu bize bagıslamanızı istiyoruz!
Fairbanksin arastırmalarına göre, dua sonuçlandıktan sonra katılımcıların
hepsi ellerindeki hububatı; kutsal alana, sunaga ve topraga saçarlar törende
hububatların saçıldıgı bu asamaya, oulokhutesthai denmektedir. Bunun ardından
tüm katılımcılar, Latincede tütsü, sarap ve elimdeki taneciklerle kutsan anlamına
gelen su sözleri söylerler:32
Macte hoc [mola et] vino et ture esto
Bütün bunların ardından kesim asamasına gelinir. Burkert
aparkhesthai yani kutsal kesim asamasında olanları söyle sıralar33: rahip kutsal
sunuyu eline alır, ondan bir parça keser ve kutsal ateste yakar. Sunagın önüne sarap
31 Xenophon, Kyropedia, 8-7-3
32 Fairbanks, s.101
33 Burkert,1985, s.57
26
ya da su libasyonu yapar, ya da sıg bir çanaktan (Yun. patera ) aldıgı sıvıyı avuç
içleri ile döker. Sessizlik ister ve müzik ile beraber tören yakarısı baslar. Eger
katılımcılar arasında kadınlar bulunmaktaysa kurban kesimine kadar tiz bir ses ile
muhtemelen baykus sesinden temellenen bir çıglık atarlar. Bu, eski bir Akdeniz
inanısı olan baykus biçimli kadın cadılara öykünme olarak kabul edilmektedir.
Bunun ardından kesimi yapan kisi rahip degilse, rahibe döner ve agoni? (Yun.
keseyim mi?) der. Eger rahip olumlu yanıt verir ve hoc age derse tek bir darbede ve
temiz olarak kesimi tamamlar. Eger tek darbede ve rahat biçimde yapılamazsa
ugursuzluk gelecegine inanılır.
Kesimin bitis asamasında rahip sunları söyler:
Dikkatle bakın!
Kesim bitmistir. Tahıllar da kesilmeli ve una dönüsmeli, üzümler de ezilmeli
ve saraba dönüsmelidir. Kurban da ölmeli ki etinden yiyebilelim. Doga Ananın
kanunu yasamın yasam üzerine kurulabilecegini söyler. Yasamın özü onlardan
(sarap, un ve et) bize geçip karısacak, aynen vaktimiz geldiginde bizim de ona
(Toprak Anaya) karısacagımız gibi! 34
Kesim asamasının ardından, kurbanın parçaları ve özellikle de, tanrılara
ayrılan yenmeyecek kısımları (yani özellikle; deri, kemik ve diger kısımları) ayırır.
Rahip, tanrıya sükranlarını sunar ve diger katılımcılarla beraber kurbandan bir parça
tadar. Tanrılara sunulan kısımlar sunak atesinde yakılır ya da en azından sunu yapar
biçimde tanrılara dogru uzatılır. Aynı zamanda sunulacak olan diger yiyecek ya da
tütsüler de burada yakılır. Herkes, ugurlu olsun anlamına gelen hilathe ya
da hronia der. Eger tütsü sunusu yapılıyorsa, rahip:
Yukarıdaki tanrılara tatlı tütsüler yaktık.
Olympos eteklerine inananları tasıması ve
Bu tatlı kokularla onları göge dogru yükseltmesi için
Tanrıların nimetlerini, gücünü, sevgi ve korumalarını diliyoruz.
34 Burkert,1985, s.45
27
Sıvı libasyonlarda ise sunu sarap ya da yag ise sunak üzerine yapılır ve hatta
eger sunak atesi alevlenirse bu tanrının kabul ettigi anlamına yorulur ve ugur sayılır.
Bu sırada da sponde ya da Lat. libatio denilen dualar söylenir. Son duada ise sunlar
söylenir35:
Törenlerini sonsuz bir ask ve gururla gerçeklestirdigimiz tanrılar!
Size burada bizimle birlikte oldugunuz için sükran duyuyoruz.
Simdi eger gitmeniz gerekiyorsa geri dönün ya da kalın ve
Bu ziyafeti bizimle paylasın.
Törenin son asamasında rahip katılımcılara, hiera eisi teleia (tüm
inananları kutsuyorum) der. Bu sözler törenin bittigini bildirir. Ardından kutsal
yemek baslar. Kutsal kutlama yemegi hestiasis ya da euokhia ya da (Lat.
epulum) adını alır ve yakılan ates sönene dek devam eder. Sunuların tanrılara
adanmayan kısımları sunak atesi ya da farklı bir ateste pisirilerek yenirken dans ve
neseli müzikler devam eder. Tüm yiyecekler (tanrılara sunulanlar dısında) normalde
tüketilmektedir ancak aksi durumlar söz konusu oldugunda yiyecekler ya rahibe
bırakılır ya da fakir insanlara verilir. Çogunlukla bu törenler sırasında agones ( Lat.
ludi) yarısmalar ve oyunlar da gerçeklestirilmektedir.
Eger bu sıralama, dua ya da ritüellerde herhangi bir yanlıslık olursa tören
yeniden baslamak zorundadır. Bu ikinci törene insturatio (Lat.) adı verilir. Törenin
geleneklerinde Yunan ya da Roma toplumuna özgü bazı degisiklikler ve farklılıklar
da bulunabilir. 36
http://www.definemekani.com/guncel-...e-bolumu/9411-sunak-tipolojisi.html#post30620
sükranlarını göstermeleri söz konusudur. Platon, tanrılar ve ölümsüzler arasındaki
16 Vitruvius, 1998, kitap 4, bölüm 5, s.84, Tapınak Hangi Yöne Bakmalıdır ?
17 Whycherley, 1993, s.84 ve dipnot 2
18 Sahin, 2002, s.82-83
19 Yavis, 1949, s.57
22
iliski, kutsama ve ilahilestirme ile beraber tanrı sevgisinin korunması için yapılan
her tören ritüel anlamını tasır demektedir. (Platon, Symposium, 188 b5-c2)
Estin ve Laportea göre20 sunu, kurban ya da ayinler tanrılara göre de
çesitlilik gösterir. Gökteki tanrılar için bir el ya da her ikisi göge, yeraltı tanrıları
içinse yere dönük olur. Her tanrının yegledigi kriterler farklı oldugundan, sunu
yapılan tanrıyı kurban hayvanın ile beraber hayvanın yası, cinsiyeti ve rengi ile
tanımak mümkündür. (Örnegin Apollona boga kurbanı daha fazla yapılmaktadır.)
Gökteki tanrılar için sunu sabahları, yüksek bir sunak üzerinde yapılır. Genelde
beyaz olan kurbanlık hayvanın bası yukarı kaldırılır. Rahip kurbanı parçalara ayırır,
etinden kendisi yer, kalanını inananlara dagıtır; böylece onlar da hayvanın yasamsal
gücünü edinmis olurlar. Daha önce de özelliklerine deginilen Yeraltı tanrıları içinse
kurban korkular içinde günes batarken gerçeklestirilir. Hayvan siyah olup bası
asagıda alçak bir sunak üzerinde ya da bir bir çukurda kurban edilir. Kanı topraga
akıtılır, eti adak olarak tamamen yakılır.
Bahsedilen törenlerin belirgin birtakım sartları da vardı. Örnegin, yıkanmıs ve
temiz tören giysileri giyilmesi buna bir örnektir. Genellikle mor ya da beyaz tünik
(khiton) ile beyaz bir yün bas bandı (μithra) veya taç (stefanos)
kullanılmaktaydı. Temizlik özellikle aranan bir sarttı, hatta eger mümkün ise,
törenlerden önce akarsuda yıkanılırdı.21 Yunan stilinde, baslar açık iken, Roma
stilinde rahiplerin bası, capite celato adı verilen baslık ile çevriliydi. Özellikle durus
ve tavır, dürüst, korkusuz ve dik olmalıydı. Bu tavır, tanrısal imajın durus ile
sembolize edilmesi için korunmaktaydı.22
Vitruvius de Architectura isimli eserinde sunakların törensel açıdan
konumu için sunları söylemektedir. 23 Sunaklar, doguya bakmalı ve her zaman dua
edenlerle kurban adayanların yukarıya, tanrıya dogru bakabilmeleri için tapınak
içindeki heykellerden daha asagıda yer almalıdırlar. Her biri kendi tanrısına göre
20 Estin, Laporte, 2004, s. 63
21 Burkert, 1985, s.56
22 Fairbanks, 1910,s.89
23 Vitruvius, 1998, kitap 4, bölüm 9, s.92, prg.1 (sunaklar)
23
düzenlendiginden farklı yükseklikte olurlar. Yükseklikleri söyle ayarlanmalıdır :
Jüpiter ve tüm Gök Tanrıları için mümkün oldugu kadar yüksekte, Vesta ve Toprak
Ana için alçakta yapılmalıdırlar. Bu kurallara göre sunaklar planlar hazırlanırken ya
da sonrasında ayarlanacaktır.
Yunan dilinde hiereion adı verilen kutsal sunular, çok önem verilen bir konu
idi ve birçok sartı vardı. Örnegin süslemelerde Olympos tanrıları için kullanılan ana
renk beyaz idi ve süslemelerle kurdeleler beyaz olmalıydı. Sunular çogunlukla et,
meyve, hububat, çiçek, sebze ve sunulmak istenen hayvanın sekli verilmis ekmekler
seklindeydi. Özellikle de sunu yapılan tanrının inananlarına verdigi neyse, sunulan
malzeme de o olmaktaydı. Yunanca Hestia Latince focus adı verilen sunak atesi,
saf ve μiasμa adı verilen çerçöp, kül ya da sunulan malzemelerin yanıkları ile
kirletilirse ocakta yeni bir ates yakılırdı.24
Poμpe adı verilen tören alayında; kafasının üzerinde, içinde sphagis (Lat.
secespita ya da culter ) bir bıçak bulunan sepet tasıyan, kaneForos adı verilen
rahibeler bulunmakta idi. Bazen bu sepette diger tören malzemeleri ya da ekmek
ve/veya hububat da yer almakta idi. Kandil ve tütsü yani libanotos (Lat. tus) da
çogunlukla görülmektedir Yine rahibeler, içinde kutsal su bulunan bir kase ya da
sürahi tasımakta, tören alayına çogunlukla müzik de eslik etmekteydi. Aulos adı
verilen flüt benzeri üflemeli bir çalgı ile sarkılar söylenmekteydi..25
Ayin baslangıcında perierkestai adı verilen kutsal daire olusturulur. Rahip
yani Hiereus ya da Sacerdos (Lat.) töreni yöneten kisidir ve sunagın etrafına
kutsal malzemelerin bulundugu sepet ya da kutsal suyun bulundugu kapları koyarak
tanrısına sunagın etrafındaki kutsal malzemeleri görmesi için yalvarır ve ardından su
duayı ederdi: 26
Kutsal boslugu olusturmak için daire kuruldu.
Tanrıların kutsal lütfu için sana yakarıyoruz.
24 Fairbanks, 1910, s.100-103
25 Burkert, 1985, s.56
26 Aristhophanes, Barıs, 956-7,
24
Onları, dini törenimizi gözetmeleri ve bu kutsanmıs topragı,
Isıktan duvarlarla çevirmeleri için çagırıyoruz.
Yukarıdaki gökle asagıdaki topragın birlesmesine
Olymposluların gücüyle iliski kurmamıza izin verin!
Korku ve ihtilaf hiçbir izi kalmadan bizi terketsin ve
Bu kutsal yerde barıs egemen olsun.
Bu fermanla artık söz fiile dönsün ve Eger söylendiyse aynen yapılsın.
(Lat. Sit verbum factum hoc decreto.Ut dictum est, sic statim fiat!)27
Bu kutsal sözler ile donanan tapınak, kutsal daireyi olusturan inananlar ile
beraber, bir hieron (Lat. Fanum) haline gelir. Bu islem tamamlandıgında rahip
burada kutsal olmayan ne varsa gitsin anlamına gelen su son sözleri söyler:
hkas, hkas, hste bhbhloi! (Antik Yunan dilinde)
Procul, o procul, este profani! (Latin dilindeki çevrilisi)
Ardından herkes sunak etrafında bir daire eger bu mümkün degilse yarım
daire biçiminde birlesir, rahip sırtı tapınaga dönük biçimde doguya bakar halde
sunagın sag tarafında konumlanır. Tütsü kabını tutan yardımcısı ise aynı yönde ancak
solunda ya da önünde yer alır.28
Bu asamada Burkert olanları söyle açıklamaktadır.29 Bunun ardından
arkhestai adı verilen baslangıç seramonisine geçilir. Rahip kutsal sunak atesinden
bir parça (khernips) alıp saf suya sokar ve böylece su kutsanmıs olur. Bu kutsal
suya Yunancada hudor Theion Latincede de - kutsal ates tarafından çosturulan su -
anlamına gelen aqua igne sacra inflammatta denmektedir.30 Bu suyla kutsama
kherniptesthai adını alır. Kutsanmak istenen inananlar yani khernibes (Lat.;
Lustratio) sıra ile bahsedilen suya ellerini sokmakta ve keten kumaslarda
kurulamaktadır. Bunun sonrasında, su; sunular, kutsal alan ve sunak üzerine
serpistirilir. Bu arada her katılımcı elinde fırınlanmıs hububat (oulai) ya da ekmek
27 Çogunlukla antik yazarlar tarafından aktarılan ve ritüeller sırasında okundugu söylenen bu dualar
genel olarak tüm tanrılara ithaf edilmekle beraber, farklı tanrılara farklı duaların yapıldıgı da görülür.
Ancak çalısmada genel yakarmalar ele alınmıstır.
28 Guhl-Koner, 1877, s.""İletişim Bilgisi Vermek Yasak""
29 Sahin, 2000, s.99-100
30 Burkert, 1985, s.77
25
parçası (μaza) tutmaktadır. Rahip sesizligi su sözler ile saglar: Euphμete! ya da
Lat. Favete linguis! (Kurban töreni sırasında çalgıcılar tarafından flütle müzik
çalındıgı ve kesim sırasında müzigin durduruldugu belirtilmistir.)
Ardından rahip tanrının bir simgesi önünde durur ve (örnegin tapınaklarda
tanrı heykeli ya da deniz tanrıları için deniz önünde) kollarını ona dogru uzatır. Avuç
içleri, Gök Tanrıları için yukarı dogru, Yer Tanrıları için yere dogru bakmaktadır.
Bazen dua edilen malzeme tanrının bir epiteti olabilir. Xenophon bu asamada edilen
bir duayı bize iletmektedir. 31
Deμeter Chloi (Verdure), Persefone Kori (Maiden),
Tesμoforoi (Hazine tasıyanlar) ve diger tüm Tanrılar!
Size sunulanları lütfen kabul edin çünkü siz pek çok lütufları bagıslayan ve
kehanetleri gözcüsü olmamızı saglayansınız. Sizin korumanıza maruz oldugumuz ve
himayenizi gördügümüz için tesekkür eder ve daima size döneriz. Bize verdiginiz
iyilik ve basarıların yanısıra asla ölümlüleri yüceltmedik. Simdi size yalvarıyoruz!
Ölsek de yasayacagımızı biliyoruz (yaygın olan ahiret inancı burada da söz
konusudur) ve çocuklarımız, kadınlarımız, arkadaslarımız ve diger tüm insanların
mutlulugunu bize bagıslamanızı istiyoruz!
Fairbanksin arastırmalarına göre, dua sonuçlandıktan sonra katılımcıların
hepsi ellerindeki hububatı; kutsal alana, sunaga ve topraga saçarlar törende
hububatların saçıldıgı bu asamaya, oulokhutesthai denmektedir. Bunun ardından
tüm katılımcılar, Latincede tütsü, sarap ve elimdeki taneciklerle kutsan anlamına
gelen su sözleri söylerler:32
Macte hoc [mola et] vino et ture esto
Bütün bunların ardından kesim asamasına gelinir. Burkert
aparkhesthai yani kutsal kesim asamasında olanları söyle sıralar33: rahip kutsal
sunuyu eline alır, ondan bir parça keser ve kutsal ateste yakar. Sunagın önüne sarap
31 Xenophon, Kyropedia, 8-7-3
32 Fairbanks, s.101
33 Burkert,1985, s.57
26
ya da su libasyonu yapar, ya da sıg bir çanaktan (Yun. patera ) aldıgı sıvıyı avuç
içleri ile döker. Sessizlik ister ve müzik ile beraber tören yakarısı baslar. Eger
katılımcılar arasında kadınlar bulunmaktaysa kurban kesimine kadar tiz bir ses ile
muhtemelen baykus sesinden temellenen bir çıglık atarlar. Bu, eski bir Akdeniz
inanısı olan baykus biçimli kadın cadılara öykünme olarak kabul edilmektedir.
Bunun ardından kesimi yapan kisi rahip degilse, rahibe döner ve agoni? (Yun.
keseyim mi?) der. Eger rahip olumlu yanıt verir ve hoc age derse tek bir darbede ve
temiz olarak kesimi tamamlar. Eger tek darbede ve rahat biçimde yapılamazsa
ugursuzluk gelecegine inanılır.
Kesimin bitis asamasında rahip sunları söyler:
Dikkatle bakın!
Kesim bitmistir. Tahıllar da kesilmeli ve una dönüsmeli, üzümler de ezilmeli
ve saraba dönüsmelidir. Kurban da ölmeli ki etinden yiyebilelim. Doga Ananın
kanunu yasamın yasam üzerine kurulabilecegini söyler. Yasamın özü onlardan
(sarap, un ve et) bize geçip karısacak, aynen vaktimiz geldiginde bizim de ona
(Toprak Anaya) karısacagımız gibi! 34
Kesim asamasının ardından, kurbanın parçaları ve özellikle de, tanrılara
ayrılan yenmeyecek kısımları (yani özellikle; deri, kemik ve diger kısımları) ayırır.
Rahip, tanrıya sükranlarını sunar ve diger katılımcılarla beraber kurbandan bir parça
tadar. Tanrılara sunulan kısımlar sunak atesinde yakılır ya da en azından sunu yapar
biçimde tanrılara dogru uzatılır. Aynı zamanda sunulacak olan diger yiyecek ya da
tütsüler de burada yakılır. Herkes, ugurlu olsun anlamına gelen hilathe ya
da hronia der. Eger tütsü sunusu yapılıyorsa, rahip:
Yukarıdaki tanrılara tatlı tütsüler yaktık.
Olympos eteklerine inananları tasıması ve
Bu tatlı kokularla onları göge dogru yükseltmesi için
Tanrıların nimetlerini, gücünü, sevgi ve korumalarını diliyoruz.
34 Burkert,1985, s.45
27
Sıvı libasyonlarda ise sunu sarap ya da yag ise sunak üzerine yapılır ve hatta
eger sunak atesi alevlenirse bu tanrının kabul ettigi anlamına yorulur ve ugur sayılır.
Bu sırada da sponde ya da Lat. libatio denilen dualar söylenir. Son duada ise sunlar
söylenir35:
Törenlerini sonsuz bir ask ve gururla gerçeklestirdigimiz tanrılar!
Size burada bizimle birlikte oldugunuz için sükran duyuyoruz.
Simdi eger gitmeniz gerekiyorsa geri dönün ya da kalın ve
Bu ziyafeti bizimle paylasın.
Törenin son asamasında rahip katılımcılara, hiera eisi teleia (tüm
inananları kutsuyorum) der. Bu sözler törenin bittigini bildirir. Ardından kutsal
yemek baslar. Kutsal kutlama yemegi hestiasis ya da euokhia ya da (Lat.
epulum) adını alır ve yakılan ates sönene dek devam eder. Sunuların tanrılara
adanmayan kısımları sunak atesi ya da farklı bir ateste pisirilerek yenirken dans ve
neseli müzikler devam eder. Tüm yiyecekler (tanrılara sunulanlar dısında) normalde
tüketilmektedir ancak aksi durumlar söz konusu oldugunda yiyecekler ya rahibe
bırakılır ya da fakir insanlara verilir. Çogunlukla bu törenler sırasında agones ( Lat.
ludi) yarısmalar ve oyunlar da gerçeklestirilmektedir.
Eger bu sıralama, dua ya da ritüellerde herhangi bir yanlıslık olursa tören
yeniden baslamak zorundadır. Bu ikinci törene insturatio (Lat.) adı verilir. Törenin
geleneklerinde Yunan ya da Roma toplumuna özgü bazı degisiklikler ve farklılıklar
da bulunabilir. 36
http://www.definemekani.com/guncel-...e-bolumu/9411-sunak-tipolojisi.html#post30620
